Page 41 - Shabd Boond December2022
P. 41
ੰ
ਿਵਰੋਧ ਿਵਚ ਖੜੋ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਮੁਦਈ ਬਦਾ ਹੈ। ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ
ੱ
ੰ
ੰ
ਤੀਸਰਾ ਰੂਪ ਸਾਡੀ ਅਿਧਐਨ ਪਰਪਰਾ ’ਚ ਪ ਾਪਤ ਜਨਮ ਸਬਧੀ ਮਨਾਈ ਗਈ 500 ਸਾਲਾ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਮ
ੰ
3
ੰ
ਹੁਦਾ ਹੈ ਿਜਸ ਦੀਆਂ ਿਵਿਭਨ ਸ਼ੇਡਜ਼ ਹਨ। ਰਿਚਆ ਹੈ। ਝ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਿਹਬ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨ ੂ
ੰ
ੰ
(ੳ) ਿਮਟੀ ਧੁਦ ਜਗ ਚਾਨਣ ਹੋਆ 1969 ਉਘਾੜਨ ਲਈ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨ ਨਵ ਤ ਨਵ ਪ ਯੋਗ
ੰ
ੱ
ੈ
ੰ
ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ‘ਪੁਿਨਆ ਦਾ ਚਨ’ ਨਾਟਕ ਲ ਕੇ ਇਜਾਦ ਕੀਤੇ ਿਜਵ ਜੋ ਵੀ ਨਾਟਕ ਗੁਰੂ ਸਾਿਹਬ ਦੀਆਂ
ੰ
ੰ
ੰ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਇਕਤਵ ਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਿਵਚ ਸ਼ਤਾਬਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾਟਕ ਰਚੇ ਗਏ ਉਹ ਿਤਨ ਤਰ ਨਾਲ
ੰ
ੱ
ੂ
ੰ
ੰ
ਸਭ ਤ ਪਿਹਲ ਨਾਟਕਕਾਰ ਵਜ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਅਿਜਹਾ ਰਚੇ ਗਏ। ਡਾ. ਆਤਮਜੀਤ ਿਸਘ ਇਹਨ ਦੀ ਵਡ ਇਸ
ੇ
ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ ਿਜਸ ਦੀ ਦੇਖਾ-ਦੇਖੀ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਟਕਕਾਰ ਤਰ ਕਰਦੇ ਹਨ :
ੱ
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ੂ
ਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਬਧੀ ਨਾਟਕ ਿਲਖਣ ਲਈ ਪ ੇਰਨਾ 1) ਿਜਨ ਿਵਚ ਵਰਤਮਾਨ ਿਵਚ ਕਾਰਜ
ੰ
ਿਮਲੀ। ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ਨ ਇਹ ਨਾਟਕ ਪਿਹਲੀ ਵਾਰੀ ਿਦਖਾਇਆ ਿਗਆ ਹੈ ਤੇ ਬਿਹਸ ਜ ਕਰਮ ਦਾ
ੰ
ਸਨ 1955 ਿਵਚ ਰਿਚਆ। ਿਜਸ ਿਵਚ ਿਸਖ ਧਰਮ ਦੇ ਧੁਰਾ ਇਿਤਹਾਸ ਨਹ ਿਜਵ ਗੁਰਿਦਆਲ ਿਸਘ
ੱ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ੱ
ੰ
ਮੋਢੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅਦੁਤੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨ ੂ ਫੁਲ ਦਾ ਨਾਟਕ ‘ਸੋ ਵੀ ਚਨਣ ਹੋ ਰਹੇ’।
ੱ
ਉਘਾੜਨ ਦਾ ਕਾਰਗਰ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਿਗਆ। ਿਕ ਜੋ 2) ਅਿਜਹੇ ਨਾਟਕ ਿਜਨ ਿਵਚ ਿਕਸੇ ਇਿਤਹਾਸਕ
ੰ
ੂ
ੁ
ੰ
ੱ
ਇਹ ਇਕ ਅਿਜਹਾ ਿਵਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨਖ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵ ਨ ੂ ਘਟਨਾ ਨ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਿਗਆ ਹੈ ਿਜਵ
ੂ
ੰ
ੁ
ੂ
ਜਲਦੀ ਉਤੇਿਜਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਪਰਾਲਾ ਿਸਖ ਧਰਮ ‘ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਸਮਾਿਲ ਤ’ ‘ਕੜ ਿਨਖਟ’ ਆਿਦ।
ੱ
ੱ
ੱ
ੱ
ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਖੇਤਰ ਿਵਚ ਿਕਸੇ ਕ ਤੀ ਤ ਘਟ ਨਹ ਸੀ। 3) ਤੀਜੇ ਉਹ ਨਾਟਕ ਹਨ ਿਜਨ ਿਵਚ
ੁ
ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ਨ ਗਰੂ ਨਾਨਕ ਦਵ ਜੀ ਨਾਲ ਵਰਤਮਾਨ ਤ ਇਿਤਹਾਸਕ ਿਲਆ ਿਗਆ ਹੈ :
ੇ
ੰ
ੱ
ਸਬਿਧਤ ਨਾਟਕ ਹੀ ਨਹ ਰਚੇ ਬਲਿਕ ਿਸਖ ਧਰਮ ਤੇ ਸਮ ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ ਪਰ ਘਟਨਾਵ ਸਾਰੀਆਂ
ੰ
ੰ
ੱ
ੱ
ੈ
ੰ
ਇਿਤਹਾਸ ਦੇ ਹਰ ਪਿਨਆਂ ਨ ਵੀ ਨਾਟਕੀ ਰਪ ਿਵਚ ਕਲਿਪਤ ਹਨ ਿਜਵ ‘ਿਜਨ ਸਚੈ ਪਲ ਹੋਇ’
ੰ
ੋ
ੱ
ੂ
ੂ
4
ੂ
ੰ
ਰਪਮਾਨ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ਨ ‘ਚਮਕਰ ਦੀ ਆਿਦ ਨਾਟਕ।
ੌ
ੰ
ੰ
ੰ
ੇ
ੰ
ਗੜ ੀ’ ਿਵਚ ਛਿਪਆ ਨਾਟਕ ‘ਸਰਹਦ ਦੀ ਕਧ’ ਨ ੂ ਪਰਤੂ ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ਨ ਹਥਲ ਨਾਟਕ ‘ਿਮਟੀ ਧੁਦ
ੰ
ੰ
ੱ
ੰ
ੈ
ੇ
ੰ
ੰ
ੱ
ਪਿਹਲ ‘ਇਿਤਹਾਸ ਜਵਾਬ ਮਗਦਾ ਹ’ ਦੇ ਨਾਮ ਹਠ ਜਗ ਚਾਨਣ ਹੋਆ’ ਿਵਚ ਗੁਰੂਆਂ ਸਬਧੀ ਨਾਟਕ ਿਲਖਣ
ੱ
ੰ
ਿਲਿਖਆ ਸੀ। ਿਸਖ ਇਿਤਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇਕ ਨਵ ਰਾਹ ਅਖਿਤਆਰ ਕਿਰਆ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਹ
ੰ
ਨਾਟਕ ‘ਿਮਟੀ ਧਦ ਜਗ ਚਾਨਣ ਹਆ’ ‘ਿਹਦ ਦੀ ਚਾਦਰ’ ਿਪਛਲੀਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹ ਿਕਸਮ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਰਲ-
ੋ
ੰ
ੁ
ੰ
ੰ
ੁ
ੁ
ੰ
ੱ
‘ਚਮਕਰ ਦੀ ਗੜ ੀ’ ‘ਪਿਨਆ ਦਾ ਚਨ’ 1955 ‘ਸ਼ਭ ਗਡ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਨਾਟਕਕਾਰ ਨ ਮੁਖ ਰੂਪ ਦੋ
ੌ
ੱ
ਕਰਮਨ ਤੇ ਕਬਹੁ ਨਾ ਟਰ’ 1992 ‘ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮਾ’ ਆਿਦ ਇਿਤਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵ ਨ ਰਲਾ ਕੇ ਇਕ ਨਵੀਨ ਰੂਪ ਿਵਚ
ੰ
ੂ
ੰ
ੰ
ੂ
ਨਾਟਕ ਰਚ। ਉਸ ਦੀ ਕਥਾ-ਵਸਤੂ ਦਾ ਨਾਟਕੀ ਿਵਕਾਸ, ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ੇ
ਨਾਟਕ ਦੇ ਕਾਰਜ ਦਾ ਉਿਚਤ ਿਨਭਾਅ, ਚਸਤ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨ ਗੁਰੂ ਸਾਿਹਬ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਿਬਰਤ ਤ
ੁ
ੋ
ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਯਜਨਾ ਉਸਾਰੀ ਆਿਦ ਉਸਦੀ ਨਾਟਕ ਕਲਾ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ ਸਾਖੀਆਂ ਨ ਗੁਰੂ ਸਾਿਹਬ ਦੇ ਨਾਇਕਤਵ
ੰ
ੰ
ੰ
ੂ
ੰ
ੁ
ਦੇ ਅਿਜਹੇ ਗਣ ਹਨ ਿਜਨ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਨਾਟਕ ਰਗਮਚ ਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉਘਾੜਨ ਲਈ ਢੁਕਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ
ੰ
ਤੇ ਬੜੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪਰਵਕ ਖਡੇ ਜ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਖੀਆਂ ਇਕ ਦਾ ‘ਕਾਮ ਰੂਪ’ ਵਾਲੀ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ‘ਭੂਮੀਏ
ੇ
ੂ
ੱ
ਇਸ ਚਰਚਾ ਿਵਚ ਅਸ ਹਰਚਰਨ ਿਸਘ ਦੇ ਨਾਟਕ ਚੋਰ ਤੇ ਰਾਜੇ’ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਿਹਬ ਨਾਲ
ੰ
ੱ
ੱ
ੰ
ੰ
ੂ
‘ਿਮਟੀ ਧੁਦ ਜਗ ਚਾਨਣ ਹੋਆ’ ਨ ਿਵਸ਼ੇ ਵਜ ਵਰਿਤਆ ਸਬਿਧਤ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਿਵਚ ‘ਕਾਮ ਰੂਪ’ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ
ੰ
ੰ
ਦਸਬਰ - 2022 39
ੰ
