Page 40 - Shabd Boond December2022
P. 40
ੌ
ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਪ ਾਯ ਮਾਨਸ ਰੂਪ ਸਨ। ਇਹਨ ਸਗ ਲਿਕਕ ਸਾਹਸੀ ਿਵਹਾਰ ਤੇ ਅਵਸਰ ਦੀ ਅਨਕੂਲਤਾ
ੁ
ਦੇਵਿਤਆਂ ਦੀ ਸਿਖਆ ਤੇਤੀ ਕਰੋੜ ਸੀ। ਜੋ ਿਤਨ ਤੇ ਹੁਦੀ ਹੈ।
ੰ
ੰ
ੰ
ੋ
ੱ
ੰ
ੱ
ਵਰਗ ਿਵਚ ਵਡੇ ਹੋਏ ਸੀ ਧੂਲਕ ਦੇ ਦੇਵਤੇ (ਪਾਤਾਲ ਇਸੇ ਤਰ ਿਸਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ
ੰ
ੰ
ੋ
ਲਕ), ਅਿਤ ਕਸ਼ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਿਪ ਥਵੀ ਲਕ ਦੇ ਇਿਤਹਾਸਕ ਨਾਟਕ ਦੀ ਜੇਕਰ ਗਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤ
ੋ
ੱ
ੰ
2
ੱ
ੱ
ਦੇਵਤੇ। ਇਹਨ ਨਾਟਕ ਨ ਿਵਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਿਸਧੇ ਜ ਅਿਸਧੇ ਰੂਪ
ੱ
ੱ
ਭਾਰਤ ਵ ਗ ਹੀ ਯੂਨਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਿਵਚ ਿਵਚ ਸਾਖੀਆਂ (ਸਾਖੀ ਸਾਿਹਤ) ਤ ਿਲਆ ਹੈ। ਸਾਖੀ
ਅਿਜਹੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਉਲਖ ਿਮਲਦਾ ਹੈ। ਯੂਨਾਨ ਦਾ ਸਾਿਹਤ ਧਾਰਿਮਕ ਮਹ ਪੁਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਿਲਖਣ
ੇ
ੱ
ੰ
ਹਰਕੁਲੀਸ, ਮਰਕਰੀ, ਦਾਇਓ ਨੀਸਅਸ ਆਿਦ ਦੇਵਤੇ ਲਈ ਰਿਚਆ ਿਗਆ ਤੇ ਇਸ ਸਾਿਹਤ ਿਵਚ ਨਾਟਕੀ ਅਸ਼
ੱ
ੱ
ੰ
ੱ
ਪ ਿਸਧ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਵਤੇ ਮਨਖ ਅਤੇ ਉਹਨ ਦੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਾਏ ਗਏ। ਸਾਖੀ ਸਾਿਹਤ ਿਵਚ ਵੀ ਿਮਥਕ ਅਸ਼
ੁ
ੱ
ੌ
ੌ
ਵਾਤਾਵਰਨ ਤ ਸ਼ ੇਸ਼ਟ ਸਨ। ਇਹ ਦੇਵਤੇ ਇਸ ਯੁਗ ਦੇ ਲਿਕਕ ਤੇ ਆਲਿਕਕ ਘਟਨਾਵ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ੱ
ੰ
ੂ
ੰ
ੱ
ਨਾਇਕ ਹੁਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹਨ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵ ਨ ਿਮਥ ਪਰ ਪਜਾਬੀ ਇਿਤਹਾਸਕ ਨਾਟਕ ਨ ਇਹਨ ਦੇ
ੰ
ੂ
ੰ
ਕਥਾਵ ਿਕਹਾ ਜ ਦਾ ਹੈ। ਿਮਥ ਤ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰਾ ਨਾਇਕ ਯਥਾਰਥਕ ਰੂਪ ਨ ਅਪਣਾ ਦੇ ਹੋਏ ਿਜ਼ਆਦਾਤਰ ਗੁਰੂਆਂ
ੱ
ੌ
ੂ
ੇ
ੰ
ੱ
ੱ
ਦਾ ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਸਰੂਪ ਮਹ -ਕਾਿਵ ਿਵਚ ਿਮਲਦਾ ਹੈ। ਪੀਰ ਦੇ ਲਿਕਕ ਰੂਪ ਵਾਲ ਨਾਇਕਤਵ ਨ ਹੀ ਦਰਸ਼ਕ
ੰ
ਮਹ -ਕਾਿਵ ਦਾ ਕ ਦਰੀ ਪਾਤਰ ਬੀਰ ਕਾਲ ਦੀ ਿਸਰਜਣਾ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਿਰਆ। ਹ ਪਰ ਕਈ ਥ ਈ ਰਚਨਾ ਨ ੂ
ੰ
ੌ
ਹੈ। ਮਹ -ਕਾਿਵ ਦਾ ਨਾਇਕ ਇਕ ਪ ਕਾਰ ਦਾ ਕਮੀ ਤੇ ਪ ਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਿਕਤੇ-ਿਕਤੇ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ਸਿਭਆਚਾਰਕ ਨਾਇਕ ਸਰੂਪ ਆਿਖਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰੁਮ ਸਕ ਰਗਣ ਵੀ ਿਦਤੀ ਹੈ। ਪਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਪਛਮੀ
ੱ
ੇ
ੰ
ਮਹ -ਕਾਿਵ ਦੇ ਨਾਇਕ ਿਵਚ ਿਮਥ ਵਾਲ ਸਾਰੇ ਅਸ਼ ਪ ਭਾਵ ਗ ਿਹਣ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣਾ ਨਾਇਕ ਸਾਖੀ
ੱ
ੱ
ੱ
ੱ
ਖਾਰਜ ਨਹ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਪਰ ਿਜਥੇ ਿਮਥ ਦਾ ਨਾਇਕ ਸਾਿਹਤ ਤੇ ਇਿਤਹਾਸਕ ਨਾਟਕ ਤ ਪ ਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ੱ
ੰ
ੰ
ਖੁਦ ਦੇਵਤਾ ਹੁਦਾ ਹੈ; ਉਥੇ ਮਹ -ਕਾਿਵ ਦਾ ਨਾਇਕ ਦੇਵਤਾ ਿਸਖ ਲਿਹਰ ਦੇ ਸਸਥਾਪਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨ ੂ
ੰ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ੁ
ੱ
ਨਹ ਬਲਿਕ ਦੇਵ ਪ ੇਿਰਤ ਮਨਖ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਿਮਥ ਅਤੇ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਜਗਤ ਿਵਚ ਿਜ਼ਆਦਾਤਰ ਇਕ
ਮਹ -ਕਾਿਵ ਤ ਬਾਅਦ ਨਾਇਕ ਪਿਰਕਲਪਨਾ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਧਾਰਿਮਕ ਆਗੂ ਵਜ ਹੀ ਿਲਆ ਜ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਗੁਰੂ
ੱ
ਮਹਤਵਪੂਰਨ ਰੂਪ ਰੁਮ ਸ ਕਥਾ ਿਵਚ ਿਮਲਦਾ ਹੈ। ਰੁਮ ਸ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਿਵਲਖਣ ਪ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਨਾਇਕਤਵ
ੱ
ੱ
ੰ
ੱ
ਕਥਾ ਦੇ ਨਾਇਕ ਿਵਚ ਵੀ ਿਮਥ ਵਾਲ ਅਸ਼ ਦੀ ਅਣਹ ਦ ਪ ਤੀ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਿਸਘ ਿਲਖਦੇ ਹਨ :-
ੱ
ੰ
ੇ
ੰ
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਨਹ ਹੁਦੀ ਪਰ ਇਹ ਿਮਥਕ ਅਸ਼ ਮਹ ਕਾਿਵ ਦੇ ਨਾਲ ਪਜਾਬੀ ਸਿਭਆਚਾਰ ਅਦਰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਿਤਨ ਰੂਪ
ੱ
ੱ
ੰ
ੱ
ਵਖਰੀ ਭ ਤ ਦਾ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਿਵਚ ਮੁਖ ਬਲ ਨਾਇਕ ਦੇ ਪ ਾਪਤ ਹਨ। ਇਕ ਰੂਪ ਤ ਿਨਰੋਲ ਚਮਤਕਾਰੀ ਜ
ੰ
ੰ
ਅਸਾਧਾਰਨ ਵੀਰਤਾ ਪੂਰਕ ਕਾਰਜ ਤੇ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਮਹ - ਆਗਮੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਦੂਤ ਦਾ ਹੈ ਿਜਹੜਾ ਜਨਮ ਸਾਖੀ
ੱ
ੱ
ਕਾਿਵ ਦੇ ਨਾਇਕ ਤੇ ਰੁਮ ਸ ਕਥਾ ਦੇ ਨਾਇਕ ਦਾ ਇਹ ਿਮਥ ਿਵਚ ਢਿਲਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਪ ਿਬਨ
ੱ
ੱ
ੱ
ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਿਕ ਿਜਥੇ ਮਹ -ਕਾਿਵ ਦਾ ਨਾਇਕ ਦੇਵ ਪ ੇਿਰਤ ਸ਼ਕ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਿਚਹਨ-ਚਕਰ ਤ ਪਾਰ ਨਹ ਜ ਦਾ।
ੰ
ੰ
ਹੁਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਰੁਮ ਸ ਕਥਾ ਦਾ ਨਾਇਕ ਅਰਧ ਦੇਵ ਹੁਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਆਪਣੀ
ੰ
ੱ
ਹੈ। ਇਸੇ ਫ਼ਰਕ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮਹ -ਕਾਿਵ ਿਵਚ ਕਰਾਮਾਤੀ ਰਚਨਾ ਤ ਪ ਗਟ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਪ
ੱ
ਅਸ਼ ਹੁਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੁਮ ਸ ਕਥਾ ਿਵਚ ਗੌਣ। ਸੋ ਰੁਮ ਸ ਅਿਧਆਤਮਕਤਾ ਿਵਚ ਬਹੁ-ਦੇਵਤਾਵ ਦੀ ਥਾਵ
ੰ
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ਕਥਾ ਦੇ ਪਿਰਣਾਮ ਨਾਇਕ ਦੀ ਆਲਿਕਕਤਾ ਿਵਚ ਨਹ ਇਕ ਪ ਭੂ ਦੇ ਸਕਲਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਥੇ
ੌ
ਆਪਣੇ ਸਮ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ
38 ਦਸਬਰ - 2022
ੰ
