Page 39 - Shabd Boond December2022
P. 39
ੰ
ੰ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਇਕਤਵ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ
ੋ
ਪਮੁਖ ਨਾਟਕ ਦਾ ਆਲਚਨਾਤਮਕ ਅਿਧਐਨ ਲਖਵੀਰ ਿਸਘ
ੱ
ੰ
ੂ
ਿਸਖ ਇਿਤਹਾਸ ਨਾਲ ਕ ਤੀਕਾਰੀ ਿਵਅਕਤੀ ਨ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਇਕ ਵਜ ਪ ਵਾਨ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ਸਬਿਧਤ ਪਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਿਵਿਗਆਨੀ ਰਾਬਰਟ ਸੀ. ਟਕਰ ਨ
ੰ
ੰ
ਆਲਚਨਾਤਮਕ ਅਿਧਐਨ ਕ ਤੀਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਿਵਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵ ਦਸਦੇ ਹੋਏ ਿਲਿਖਆ ਹੈ:-
ੱ
ੋ
ੰ
ਕਰਨ ਉਪਰਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਿਹਲੀ ਇਹ ਕ ਤੀਕਾਰੀ ਮਨਖ ਆਪਣੇ ਆਲ-
ੇ
ੁ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ਸਾਿਹਬ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ ਪ ਮੁਖ ਦੋ ਦੁਆਲ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨ ਿਜਸ ਿਵਚ ਉਹ
ੰ
ੇ
ੱ
ੂ
ਨਾਟਕ (ਿਮਟੀ ਧੁਦ ਜਗ ਚਾਨਣ ਿਵਚਰ ਿਰਹਾ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।
ੰ
ੂ
ੰ
ੰ
ਹੋਆ 1969 ਅਤੇ ਗਗਨ ਮੈ ਥਾਲੁ ਿਫਰ ਉਸ ਦਾ ਆਲਚਨਾਤਮਕ ਿਵਸ਼ਲਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤ
ੇ
ੋ
ੋ
1969) ਦਾ ਆਲਚਨਾਤਮਕ ਅਿਧਐਨ ਕਰਿਦਆਂ ਇਹ ਬਾਅਦ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤ ਿਜਹੜੀਆਂ ਉਸ ਵਲ
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ਸਪਸ਼ਟ ਹੋਇਆ ਹੈ ਿਕ ਗੁਰੂ ਸਾਿਹਬਾਨ ਨਾਲ ਸਬਿਧਤ ਸਕਲਿਪਤ ਕੀਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਨਕੂਲ ਨਾ
ੁ
ੰ
ੱ
ਦਰਜਨ ਨਾਟਕ ਿਵਚ ਇਹ ਦੋ ਨਾਟਕ ਪ ਤੀਿਨਧ ਹੋਣ ਉਹਨ ਨ ਰਦ ਕਰ ਿਦਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ
ੂ
ੰ
ੰ
ੱ
ਨਾਟਕ ਵਜ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ, ਿਜਹੜੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਿਵਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਹ ਦਰਸਾ ਦਾ ਹੈ ਿਕ ਇਕ ਕ ਤੀਕਾਰੀ
ੱ
ਸਾਿਹਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਿਵਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਨਾਇਕਤਵ ਆਪਣੇ ਵਲ ਸਕਲਿਪਤ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰੂਪ-
ੱ
ੰ
ਦੀ ਿਵਆਿਖਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ ਕਾਰ ਪ ਸਤੁਤ ਰੇਖਾ ਉਲੀਕਦਾ ਹੈ ਤ ਿਕ ਉਹ ਿਭ ਸ਼ਟ ਸਮਾਜ ਦੇ
ਅਿਧਆਇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਇਕਤਵ ਨਾਲ ਰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਿਹਲੂਆਂ ਦਾ ਪ ਬਧ ਦੇ ਸਕੇ। ਤੀਜੀ
ੰ
ੱ
ਸਬਿਧਤ ਪ ਮੁਖ ਨਾਟਕ ਦਾ ਆਲਚਨਾਤਮਕ ਅਿਧਐਨ ਿਵਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਹ ਦਸਦਾ ਹੈ ਿਕ ਹਰ ਕ ਤੀਕਾਰੀ
ੰ
ੰ
ੋ
ੱ
ੱ
ਿਵਚ ਇਹਨ ਨਾਟਕ ਨ ਇਸ ਖੋਜ ਿਨਬਧ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਆਪਣੇ ਸਮ ਐਸੀਆਂ ਸਸਥਾਵ ਦਾ ਿਨਰਮਾਣ ਕਰ
ੱ
ੂ
ੰ
ੱ
ੰ
ੰ
ਵਜ ਵਰਿਤਆ ਿਗਆ ਹੈ। ਜ ਦਾ ਹੈ ਿਜਹੜੀਆਂ ਉਸਦੇ ਸਮ ਿਵਚ ਜ ਉਸਦੇ
ੱ
ੰ
ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਿਵਚ ਜੋ ਿਵਅਕਤੀ ਨਾਇਕ ਮਰਨ ਉਪਰਤ ਸਗਿਠਤ ਲਿਹਰ ਦੇ ਰੂਪ ਿਵਚ ਉਸ
ੱ
ੰ
ੱ
ਵਜ ਪ ਵਾਨ ਚੜਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮ ਿਵਚ ਵਲ ਸਕਲਿਪਤ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ੱ
ੱ
ੰ
1
ੱ
ਕੁਝ ਅਿਜਹਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨ ਨਾਇਕ ਤ ਪ ਤੀ ਸਮਰਿਪਤ ਰਿਹ ਕੇ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ੂ
ੰ
ਪਿਹਲ ਇਕ ਕ ਤੀਕਾਰੀ ਵਜ ਸਥਾਿਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਿਦ ਕਾਲ ਤ ਹੀ ਮਨਖ ਆਪਣੇ ਆਲ-ਦੁਆਲ ਿਵਚ
ੱ
ੁ
ੱ
ੇ
ੇ
ੱ
ੱ
ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਿਪਆਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਿਵਚ ਿਸਰੜ ਦਾ ਗੁਣ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ ਾਿਕ ਤਕ ਘਟਨਾਵ ਤੇ ਤਬਦੀਲੀਆਂ
ੰ
ੂ
ਇਹਨ ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾਵ ਨ ਸਧਾਰਨ ਤ ਉਚੇਰੇ ਦੇ ਿਪਛੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਹ ਦ ਿਵਚ ਿਵਸ਼ਵਾਸ ਰਖਦਾ
ੱ
ੱ
ੱ
ਅਸਾਧਾਰਨ ਿਵਅਕਤੀ ਬਣਾ ਦ ਦਾ ਹੈ। ਇਹਨ ਦੀ ਸੀ। ਮੁਢਲ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨ ਤ ਪ ਿਕਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਵਰਤਾਰੇ
ੱ
ੇ
ਅਸਾਧਾਰਣਤਾ ਇਹਨ ਦੇ ਪ ਸਿਥਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਿਪਛੇ ਇਕ ਸਕਲਪ ਿਸਰਿਜਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ
ੱ
ੰ
ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਗੁਣ ਿਵਚ ਿਨਿਹਤ ਹੈ। ਕਾਇਨਾਤ ਪ ਤੀ ਕੁਸਮ ਵਾਰਸ਼ਨਯ ਿਲਖਦੇ ਹਨ:-
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ਿਪਆਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਲਣ ਿਹਤ ਇਹ ਿਜ਼ਦਗੀ ਨ ੂ ਆਿਦ ਭਾਰਤੀ ਵਾਸੀਆਂ ਨ ਤ ਪ ਿਕਰਤੀ ਦੇ
ਤੁਛ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਆਦਰਸ਼ ਪਾਲਣ ਦੇ ਿਸਰੜ ਲਗਭਗ ਹਰ ਇਕ ਰੂਪ ਦੇ ਿਪਛੇ ਇਕ-ਇਕ ਈਸ਼ਵਰ
ੱ
ੱ
ੱ
ੱ
ਿਵਚ ਹੀ ਇਹਨ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀ ਿਜਤ ਿਨਿਹਤ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਸ ਅਸ਼ ਰੂਪ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪਿਰਕਲਪਨਾ ਕਰ ਲਈ ਸੀ।
ੱ
ੱ
ੰ
ੁ
ੱ
ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੌਤ ਹੀ ਿਕ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਆਧੁਿਨਕ ਮਨਖ ਇਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੈਿਦਕ ਆਰਯ ਦੇਵਤਾ ਪ ਿਕਰਤਕ
ਦਸਬਰ - 2022 37
ੰ
