Page 44 - Untitled-1
P. 44
े
े
े
े
ै
े
ु
राज्याची राजधानी कल. शीख सऩॎयाकड मबलक प्रमाणात पाणी होत इतकच
ू
े
ां
ां
े
े
े
े
ै
नव्ह, तर शत्र सऩॎयाकड जाणाऱ्या पाण्यावर दखील त्याच वनयत्रण होत.
ु
ां
ां
ां
े
ु
े
वकल्ल्याला दहरी तटबदी होती, एक तटबदी नद्याछॎया क्षत्रात होती आवण दसरी
े
े
े
ां
टकड्ाछॎया भोवतीन होती. वकल्ल्याचा आराखडा असा काही होता की त्यामध्य
े
े
ां
ु
े
े
ां
वाहणाऱ्या नद्यामळ वकल्ल्याच दोन भागामधे ववभाजन झाल होत, ते ववभाजनही
े
े
े
े
े
अस होत की अडीअडचणीछॎया वळी या ववभाजनान दखील दोन्ही भाग
ां
े
ां
े
ै
ू
े
एकमकाना सरक्षणाछॎया दृष्टीन पूरक ठरत. समजा शत्र सऩॎयान कोणताही एक
ु
े
ां
ां
ू
े
ां
ा
े
भाग वजकला तरी त्यास पण वकल्ला वजकता यत नस, कारण नद्यामळ आवण
ां
ु
ां
े
े
वववभन्न सरक्षणात्मक व्यवस्थामळ वकल्ला ववभागला जात अस. वकल्ल्याछॎया
े
ै
ां
े
इतर भागात असलल्या बणजारा शीख सवनकाना या गोष्टीचा लाभ वमळत अस
ु
ां
े
े
ां
ु
ू
आवण ते सहजच गमावलला भाग पन्हा वजकन घऊ शकत असत. बरुजाची
े
ु
ु
ु
े
े
उभारणी अशा प्रकार करण्यात आली होती की प्रत्यक बरुज दसऱ्या बरुजाच
े
ु
े
े
े
रक्षण कऱू शकत अस. टहळणी बरुज/चौक्ा अशा ररतीन उभ्या कल्या
ु
े
े
े
होत्या की वकल्ल्याछॎया प्रत्यक वठकाणाऺून सोम नदी दृष्टीपथात अस. यामळच
ै
ां
ां
े
े
बणजारा शीख सवनकाची सख्या अगदी मोजकी असली तरी ते बलाढ्य सनला
े
ू
ां
ु
पराभत करण्यासाठी ही सरक्षा प्रणाली त्याछॎया पर्थ्ावर पडत अस. कोणात्याही
े
े
ां
ू
प्रकारची तोफ लोहगढ वकल्ल्याछॎया अभद्य तटबदीला भगदाड पाड शकल
ू
े
ू
ां
अशी नव्हती. वकल्ल्याछॎया दोन्ही बाज आवण मागील बाज अरुद दरीन अन
े
े
ां
ू
ु
ा
ां
ु
तीव्र उतारान सरवक्षत होत्या. टकड्ाछॎया सव बाज घनदाट झाडी, वनवडग
े
े
े
आदी काटरी झाडी, इतर बोरी बाभळीछॎया काटरी जाळ्या, घाणरी आवण
ां
ु
ू
े
े
े
टणटणी सारख्या झुडपानी भरलल्या होत्या, त्यामळ या बाजन मोठ्याप्रमाणावर
े
े
े
ां
आक्रमण करण शक् नव्हत. अशा ररतीन लोहगढ हा उत्तम सरक्षणात्मक
ू
े
ू
े
े
ां
वठकाण वनवडन तथ बाधण्यात आल ेला वकल्ला होता. समजा शत्रन वकल्ला
े
ु
े
ु
े
े
ां
ताब्यात घतलाच तर वकल्ल्यामध्य असलल्या अनक गप्त मागानी सटका कऱून
ां
े
े
े
घण सहज शक् होत. असा हा बलाढ्य वकल्ला एक दोन वर्ाछॎया छोट्याशा
ू
े
ु
े
ां
ू
कालावधी मध्य, तही समद्र सपाटीपासन १२०० ते १९०० फट उचीवरील
ां
े
े
ां
ा
ां
ू
वशवावलक पवत रागवर बाधन होण शक्च नाही. आजही ही जागा अत्यत
ां
े
ा
े
े
े
े
घनदाट जगलान व्यापलली आह, सव सामाऩॎय माणसाला यथ वफरुन या
े
े
े
े
ु
वकल्ल्याचा आराखडा तयार करण दखील शक् नाही. यथ ववपल प्रमाणात
ां
ां
ु
े
खवनज सपत्ती आह, चनखडी आवण रुपातरीत होणारा खडक मोठ्या प्रमाणावर
े
ु
े
े
ां
े
े
उपलभॎध आह. यामळच अस वाटत की वकल्ल्याछॎया बाधकामाकररता लागणार
े
ा
े
े
े
े
सावहत्य यथच उपलभॎध असाव. लोहगढ वकल्ला यॎहणज एक आदश राजधानीच
े
े
े
ु
े
शहर होत, यथ पाणी, अन्नधाऩॎय आवण शहॎथॎरात्र ववपल प्रमाणात होती.
ू
सकल्ल्ाची पसिम बाज
े
ां
उधमगढ (कालाअब जवळील) ते कालसर दरयॎयानचा डाबरचा (वशवावलक
े
ा
े
ा
े
ां
ां
पवत रागतील कमी उचीच डोांगर) ववस्तीण डोांगराळ प्रदश (१२०० ते १९००
ां
ू
ू
े
ै
फट उचीवरील) लढाईच मदान यॎहणन वनवडण्यात आला. या डोांगराळ
भागाछॎया अगदी मध्यावरची जागा लोहगढ वकल्ल्याकररता वनवित करण्यात
े
ां
ू
े
ा
आली. उत्तर बाजला यॎहणजच उधमगढ जवळ वशवावलक पवत रागत उगम
21
