Page 43 - Untitled-1
P. 43
ु
े
ां
े
अऱूद पायवाट तयार करण्यात आली होती, जण कऱून, समजा, मघल
ां
ु
ु
ै
े
े
े
ां
ां
सऩॎय वववशष्ट बरुजापयत पोहोचलच तरी त्यास मोठ्या सख्यन बरुजाछॎया आत
ां
ू
ां
े
े
एकदम यता यणार नाही. सरक्षणात्मक धोरणाचा भाग यॎहणन ही अरुद
ै
े
पायवाट अशी तयार करण्यात आली होती की एकावळी एकच सवनक
े
े
ु
ै
े
े
े
े
े
बरुजामध्य यऊ शकल. क ेंव्हाही एका सवनकाला हाताळण तस सोप असत.
ु
ां
े
े
े
ां
े
ै
या अशा धोरणामळच सख्यन कमी असल े तरी बणजारा शीख सऩॎय नहमीच
े
े
े
ां
े
ु
े
ै
मघलाना वरचढ ठरल आह. शीख सवनक लोहगढ वकल्ल्याछॎया वदशन यणाऱ्या
े
े
ु
मघल सैऩॎयाची फार मोठी जीववत हानी कऱू शकल होत. असामाऩॎय लोहगढ
े
ां
े
ां
वकल्ला हा सामाऩॎय माणसानी बाधला. ही माणस यॎहणज लखी राय बणजारा
े
ा
आवण वसकलीगर, जे लोहगढ वकल्ल्यातच वास्तव्यास होत. हा जगातील सवात
े
े
ां
ु
ां
े
ां
े
ू
मोठा वकल्ला असन २०० टकड्ावर भक्कम तटबदीन सरवक्षत आह, यामळच
े
ू
ू
ा
ां
लोहगढ वकल्ला जगातील सवात मोठी मजबत तटबदी असलला वकल्ला यॎहणन
ै
े
े
ओळखला जातो. याच आणखी एक ववशष्ट्ट्य यॎहणज इवतहासातील ही पवहलीच
े
े
े
ां
े
े
े
ां
े
वळ आह जव्हा एखाद्या सम्राटान नव्ह, तर लोकानी वकल्ला बाधलला आह
आवण तो ही अजहॎथॎर, अवतववशाल, अवाढव्य!
ां
ां
ु
ु
ू
ू
वकल्ल्याची पवहली तटबदी समद्रसपाटीपासन १२०० फट उचीवर सरु
ू
ां
े
े
े
होत आवण शवटची तटबदी अगदी टकडीछॎया मार्थ्ावर आढळली असन वतची
ू
ू
ु
ु
े
ां
े
े
समद्र सपाटीपासनची उची १९०० फट इतकी आह. प्रत्यक टकडीची सरक्षा
ां
यत्रणा स्वतत्र असन सपण वकल्ल्याछॎया सरक्षण यत्रणला व इतर सरक्षक चौक्ा
ू
ां
ां
ां
ां
ा
ू
े
ां
ू
ा
ै
े
कररताही पूरक आह. असा हा ववशष्ट्ट्यपण वकल्ला जगातील बलाढ्य अशा
े
े
ै
े
ां
ां
ु
ै
ु
मघल सऩॎयाशी टक्कर दण्यासाठी बाधला गला होता. मघलाच सऩॎय अवाढव्य
ु
े
ां
े
े
े
ां
े
ु
होतआवण त्याछॎयाकड त्यावळची अत्याधवनक शहॎथॎरात्र होती. मघलाच धोरणच
े
े
े
े
होत की वकल्ला ताब्यात घ्यायचा असल तर त्याभोवतीन वढा द्यायचा,
ू
े
े
वकल्ल्याला वमळणारी रसद तोडायची, जण कऱून जीवनावश्यक वस्तछॎया
े
े
े
े
ु
ै
अभावामळ वकल्ल्याछॎया आतील सवनक जरीस यतील अन शवटी शरणागती
ां
ु
े
ां
ां
ां
पत्करण्यावशवाय त्याना गत्यतर राहणार नाही. सहसा मघलाछॎया मोवहमाच
े
ु
३
प्रमख धोरण यॎहणज एखादा वकल्ला वा शहर अगदी मोजक्ाच चकमकी
ु
े
ां
े
४
कऱून ताब्यात घ्यायच हे अस. मघलाना गवनमीकाव्याचा सामना करायला
ां
ु
ां
े
ां
े
े
ां
लागल्यावर त्याचा काही इलाज चालत नस. अनक घटनामध्य गरुनी त्याछॎया
ु
ै
ां
े
ा
े
ा
े
अनयायाना अगदी उत्तम मागदशन कल तसच पध्दतशीर सवनकी प्रवशक्षणाला
े
ां
ां
प्रोत्साहन वदल. यावशवाय इमारती आवण शहर े उभी करताना सरक्षणाकडे
ू
े
ा
यथायोग्य व काळजीपवक लक्ष वदल .
े
ां
े
ा
प्राचीन काळी सरक्षणाकररता वनसगाचा उपयोग कऱून घतला जात अस.
ु
ा
े
ु
ा
ां
े
ा
ा
नहमी घनदाट अरण्याला वनदग आवण डोांगर/पवत याना पवतदग यॎहटल
े
ै
ा
े
े
ां
जायच. लोहगढाछॎया बाबतीत दोन्ही प्रकारच नसवगक सरक्षण उपलभॎध आह.
ु
ु
े
ा
ा
े
ां
े
ा
सभोवतालछॎया घनदाट जगलान ’वनदग’ आवण डोांगराळ प्रदशान ’पवतदग’
ां
ै
ां
ां
े
े
याचा बदावसगाछॎया सऩॎयाला मोठाच फायदा वमळत अस. लोहगढ वकल्ल्याच
े
े
े
भौगोवलक स्थानच अस आह की वकल्ल्याछॎया उत्तर आवण दवक्षणला घनदाट
ां
ां
ू
े
अरण्य असन त्याची एकदरीत रुदी १४ वकलोमीटर इतकी आह. इसवी सन
ें
ां
ां
ू
े
ां
वडसबर १७०९ मध्य बाबा बदावसग बहादर यानी लोहगढ वकल्ल्यास शीख
20
