Page 29 - Untitled-1
P. 29
े
ु
ु
ू
ां
ू
े
महीलावाली, दयालघर, लहरपर, वजहवरहरी, सढाल, बढी, वनसतर,
ां
े
े
शहाजदवाला इत्यादी गावामध्य आजही लखी राय बणजारा याची या प्रदशावरील
ा
ू
े
े
ू
ू
मालकी दाखवन दणाऱ्या या वववहरी शाबत आहत. या सव वववहरी ५० फट
े
ां
े
े
ां
ू
खोल असन नानकशाही ववटा आवण रखीव तासलल्या दगडानी बाधल्या आहत
े
र
ै
(त्याकाळात काही वडलस् वगर नव्हती!). या ववटा आवण दगड व्यवस्तस्थत
ां
े
ां
ां
ु
ू
एकमकावर रचन नतर त्याना चना इत्यादीांनी भरत असत. इतक्ा मोठया
ां
े
े
ॅ
े
े
े
ू
ां
सख्यन वववहरी खणण आवण त्या इवजप्त मधल्या वपरवमडप्रमाण बाधन काढण
े
े
े
ृ
यॎहणज अगदी वदव्य काम होत. अशा या उत्कष्ट कामाला इवतहासामध्य तोड
े
े
ू
नाही. वास्तववक लखी राय बणजारा हे त्याकाळातल खप महान व्यापारी होत
ां
े
ां
आवण त्याचा व्यापार मध्य आवशया ते श्रीलका या दरयॎयान पसरलला होता.
ां
ु
े
े
े
ां
त्यामळच त्याना ववववध प्रकारछॎया स्थापत्यशाहॎथॎराच, इमारत बाधणीच अवतशय
ां
े
े
े
ां
उत्तम ज्ञान होत. त्यानी कवळ बाधकामाकररता लागणार सावहत्यच नाही तर
ां
ां
ू
जगातील ववववध भागातन गवडी, कामगार आवण इतर तज्ज्ानाही पाचारण
े
े
े
े
ां
कल असल. यातील काही गावामध्य लखी राय बणजारा यानी छोटया छोटया
े
ु
ां
ा
गढया दखील बाधल्या होत्या. उदाहरणाथ भरीया, गड बणजारा, वदयालगड,
ू
ू
ु
सोह, वदन, मल्लाना, मन्सरपर इत्यादी.
ां
े
लोहगढ वकल्ल्याचा ववचार करता सहजच लक्षात यत की लखी राय
ू
ां
ां
े
ू
ां
बणजारा सारखा श्रीमत माणसच हा वकल्ला बाध शकत होता. त्याछॎयाकड
ै
े
ां
े
े
े
े
लाखो तऱूण कामगार ज्यानी सवनकी प्रवशक्षण घतलल होत. या वकल्ल्याच
ां
े
ां
ु
बाधकाम करण्याकररता प्रचड प्रमाणामध्य दगड, चना आवण ववटा वापरण्यात
े
े
आल्या होत्या. अशा प्रकार इतक अवाढव्य प्रमाणात सावहत्याचा साठा वाऺून
ां
ां
े
े
े
े
ां
आणण हे काही शे दोनश लोकाच काम नव्ह. हजारो माणसाछॎया ’ताड्ाने’
े
े
ां
े
ु
े
हे काम कल असल. (ताडा यॎहणज व्यापाराकररता एका वठकाणाऺून दसऱ्या
ां
ू
ां
े
वठकाणी जाणारा बणजारा लोकाचा समह होय.) लखी राय याना वकल्ल आवण
ां
ां
ां
ु
राजमहल बाधण्याचा चागलाच अनभव होता. लखी राय यानीच लाल वकल्ला
ु
ां
ां
आवण मराठयाछॎयाही काही वकल्ल्याकररता बाधकाम सावहत्य (दगड, चना
े
ू
ु
ां
आवण लाकड) परववले होत. त्यानी स्वत:साठी मोतीया महल नावाचा महाल
े
े
ां
े
ां
े
ु
वदल्ली यथ बाधला होता. तस इतरही काही इमारती बाधल्या होत्या. यामळच
ां
ां
ां
ु
ु
गरु हरराय सावहब यानी बाधकाम सावहत्य आवण बाधकामाकररता मनष्यबळ
ां
ु
ां
परववणाऱ्या लखी राय बणजारा याना लोहगढ वकल्ला बाधण्याची जबाबदारी
े
े
ू
े
वदल्याच वदसन यत
ां
े
े
कवळ वकल्ला बाधण्याकररताच नव्ह तर अगदी कापडचोपड, रजया,
ु
ु
े
े
े
दलया, धनधाऩॎय, दळणाची जाती, तलाच घाण इत्यादीांचा परवठा सुध्दा लखी
ा
े
ु
े
ां
राय आवण त्याछॎया मला-नातवडानी कला असला पावहज. काही पवशयन
े
ां
ां
े
ु
े
े
ां
लखकानी नोांद कली आह की जव्हा वशखानी लोहगढ सोडला त्यानतर मघल
े
ां
े
ू
े
ै
ां
े
सऩॎयान रशमी कापडाची लट कली. हे रशमी कापड लखी राय यानी चीन
ां
े
े
े
ू
े
आवण इतर मध्य आवशयाई दशामधन आणल असल पावहज. कारण अऩॎयथा
े
े
ां
े
या भागात जथ लोकाछॎया खाण्याची वानवा होती तेथे अस वकमती कापड
े
वमळण कठीण.
6
