Page 105 - Untitled-1
P. 105
ू
वाहण्याकररता आवण ढकलण्याकररता खप व्यापक प्रमाणात हत्तीांचा उपयोग
ु
े
करण्यात आला. लोहगढावरील समोरासमोरील लढाईमध्य मघल घोडदळ
ां
ां
ां
े
ु
े
ू
मख्यत्व छोट्या हत्यारावर अवलबन होत. (कोटा यारक), त्याची पाच
े
े
श्रणीमध्य ववभागणी करण्यात आली होती : तलवारी, गदा, फरशी, भाला
ां
ू
ां
आवण कट्यार. लाब पल्ल्याकररता तीर-कमान, तोडयाची बदक आवण
ु
े
े
े
ू
े
वपस्तल. लढाईमध्य तोफखाना चालवणाऱ्याकडन रॉकट दखील वापरली गली.
े
े
ां
ां
तसच उटावरील तोफ (झु ांबोरुकची) या छोटया क्षमतछॎया तोफाही वशखाछॎया
े
ववरोधात फार तीव्रपण वापरल्या गेल्या.
ां
ें
२९ नोव्हबर १७१० रोजी, बादशाही फौजा, राजपुत्र जहादर शाहछॎया
ां
े
ृ
े
नतत्वाखाली लोहगढ वकल्ल्याछॎया टकडयाछॎया पायर्थ्ाशी पोहोचल्या आवण
े
े
ु
ै
े
े
ु
३६
े
लोहगढ वकल्ल्याच मघल सऩॎयान अगदी बारकाईन वनररक्षण कल. राजपत्र
ां
े
जहादरने लोहगढाचा नकाशा बनववला (यास डाबर असही यॎहणतात.) ३७
ां
ू
लोहगढ आवण त्याछॎया ५२ गढयाचा नकाशा बनववण्या कररता खप कालावधी
ां
े
ु
े
ां
लागला. खर तर मघलाना या वकल्ल्याची कल्पनाच नव्हती. बादशाही फौजन
े
ां
अशा प्रकारछॎया प्रवतकाराचा आवण सरक्षण असलल्या वकल्ल्याचा कधी सामनाच
ु
े
ां
ै
ु
े
े
े
े
कला नव्हता. त्यामळ मघलाना या अशा शकडो मलामध्य पसरलल्या
ु
े
े
ु
े
वकल्ल्याला ताब्यात घण्याची योजना बनववण्यातच अपयश आल. यामळ मघल
े
े
सनापती आवण बादशहा हताश झाल.
ां
े
े
सन १७११ छॎया जानवारी मवहऩॎयामध्य बादशहाने मारकडा ते
े
े
ु
े
े
े
ै
े
यमनमधील भागाला वढा दण्याची योजना कली आवण त्यान त्याच सऩॎय सहा
ु
े
े
ां
ु
े
ां
ै
े
गटामध्य ववभागल. परत मघल सऩॎयाला हच कळत नव्हत की लोहगढ
े
े
े
े
ु
े
ां
भोवतालछॎया ५२ बरुजाच जाळ कस तोडायच. या कठीण पररस्तस्थतीमध्य
े
ु
े
ु
े
े
ां
अनभवी मघल सनापती अपयशी ठरत होत, कारण बणजारा वशखानी कलली
ुां
ां
ुां
ु
ां
े
े
ां
े
तयारी आवण त्याची तत्व अत्यत गतागतीची आवण अवजक् होती. त्यामळ वढा
ु
े
ां
े
े
े
दण्याची योजना तयार होऊ शकली नाही. खर तर राजपत्रान तयार कलला
े
ू
े
नकाशाच अचक नव्हता, त्यामध्य लोहगढ वकल्ल्याछॎया पवहल्या टकडीचाच
े
ां
ू
े
े
े
ां
ववचार कला होता. वशखानी अगदी वबयास नदीपासन बरलीपयतछॎया प्रदशामध्य
ां
े
ां
चौक्ा/ठाणी स्थापन कली होती आवण तटबदी बाधली होती आवण ते या
ू
ां
ां
े
ू
ां
े
सवामधन एकमकाशी समन्वय साधत, एकमकाना मजबती प्रदान करत काम
ां
े
ा
े
ां
ां
करत होत. वशवावलक पवत रागचा उच भाग तटबदीकररता वनवडला होता
े
ू
ु
ू
ां
आवण नालागढ, नहान, गढवाल, जम्म, चबा, नरुपर इत्यादी वठकाणच
े
ु
डोांगरी मख्य सरदारही सोबत होत.
ु
ां
े
े
ै
े
ू
मघलाच सऩॎय लोहगढजवळ तळ ठोकन होत त्याचवळी बणजारा
ां
ां
ां
ां
ां
वशखाछॎया काही गटानी त्याछॎया लाहोर आवण वदल्ली प्रातातील बहुताशी
े
ां
परगण्यावर अकस्मात हल्ला कऱून ते ताब्यात घण्याचा सपाटाच लावला होता.
ु
ै
े
ु
मघल सऩॎय कवळ आताछॎया यमनानगर वजल्ह्यातील लोहगढ वकल्ला ताब्यात
ां
े
े
ु
े
ां
ां
घण्यासाठीच धडपडत होत, परत त्याचवळी बणजारा वशखानी आताछॎया अबाला
ां
ु
ां
ां
ु
आवण पचकला वजल्ह्यात वठकवठकाणी बरुज/गढया उभारल्या होत्या (वशखाछॎया
ु
ां
ू
ू
ै
या गढया/बरुजापकी मनसरपर आवण बावन गढया अजूनही अस्तस्तत्वात
े
आहत.)
82
