Page 42 - final may 2022 sb 26.05.22.cdr
P. 42
ਅਨਦ ਸਾਿਹਬ ਦਾ ਮਨਿਵਿਗਆਿਨਕ ਅਿਧਐਨ
ੰ
ਡਾ. ਸੁਿਰਦਰ ਿਸਘ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ੂ
ਅਨਦ ਸਾਿਹਬ ਬਾਣੀ ਤੀਸਰੇ ਗੁਰੂ-ਗੁਰੂ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਤੇ ਆਤਮਾ ਨ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਿਹਣ ਵਾਲਾ
ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਰਾਗ ਆਤਮਕ ਅਨਦ ਬਖ ਕੇ ਅਤਰੀਵੀ ਅਨਭਵ ਦਾ
ੁ
ੰ
ੰ
ੰ
ਰਾਮਕਲੀ ਿਵਚ 40 ਪਉੜੀਆਂ ਰਾਹ ਉਸਰੀ ਸੁਦਰ ਅਿਹਸਾਸ ਕਰਾ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤ ਬਾਅਦ ਬਾਣੀ ਦੀ
ੱ
ੇ
ਿਵਆਿਖਆਤਮਕ ੈਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਿਵਚ ਹੈ। ਿਨਤਨਮ ਦੇ ਰੂਪ ਹਰੇਕ ਸਤਰ ਪਰਤ-ਦਰ-ਪਰਤ ਮਨ ਦਾ ਿਵ ਲ ਣ
ੱ
ੁ
ੱ
ੱ
ੱ
ਿਵਚ ਿਸਖ ਸਿਭਆਚਾਰ ਿਵਚ ਇਸ ਅਮਰ ਬਾਣੀ ਨ ੂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਿਵਚ ਮਨਖੀ ਮਨ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ
ੰ
ੱ
ੱ
ਪਿੜ ਆ ਉਚਾਿਰਆ ਜ ਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਖੁ ੀ-ਗ਼ਮੀ ਤੇ ਹੋਰਨ ਗੁਝਲਦਾਰ ਪ ਿਕ ਤੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਮਨਖਾ ਸਰੀਰ ਿਵਚ ਮਨ
ੁ
ੱ
ੰ
ੱ
ੱ
ੱ
ੰ
ਮੌਿਕਆਂ ਪਰ ਇਸ ਪਿਵਤਰ ਬਾਣੀ ਦਾ ਬੜੀ ਆਸਥਾ ਐਸਾ ਸੂਖਮ ਤਤ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਅਦਭੁਤ ਸਰਚਨਾ ਰਾਹ
ੰ
ੱ
ੂ
ੰ
ਨਾਲ ਪਾਠ ਕੀਤਾ ਜ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਰਚਨਾ ਦੀ ਮੂਲ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਿਕ ਆਵ ਨ ਿਨਯਤਰਣ ਕਰਨ ਿਵਚ
ੱ
ੰ
ਸੁਰ ਮਨਖੀ ਮਨ ਨ ਸਬੋਿਧਤ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮੁਚਾ ਇਕ ਮੁਖ ਸਰੋਤ ਵਜ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ
ੰ
ੂ
ੱ
ੁ
ੱ
ੱ
ਸਚਾਰ ਵੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਿਵਿਭਨ ਪਰਤ ਦਾ ਮਨਿਵ ਲ ਣ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇਦਰੀਆਂ ਤੇ ਅਗ ਦਾ ਪ ੇਰਕ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ
ੰ
ੰ
ੇ
ੰ
ੰ
ੰ
ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਾਣੀ ਦਾ ਉਚਾਰ ਵੀ ਮਨ ਦੇ ਕਾਰਜ ਅਸੀਮ, ਸੁਭਾਿਵਕ ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਇਸ
ੰ
ੰ
ੰ
ੱ
ਮਨਿਵਿਗਆਨਕ ਪ ਸਗ ਨਾਲ ਹੀ ਅਤਰ-ਸਬਿਧਤ ਹੈ । ਦਾ ਪ ਕਾਰਜ ਭਾਵਨਾਤਮਕ, ਇਛਾਤਮਕ ਤੇ
ੰ
ੰ
ੰ
ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀ ਮੂਲ ਸਰਚਨਾ ਪ ਭੂ-ਿਮਲਾਪ, ਿਗਆਨਾਤਮਕ ਹੁਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ ਰਾਹ ਹੀ ਮਨ ਦੀ
ੁ
ੰ
ਪ ਤੀਤੀ ਤੇ ਅਤਰ ਅਨਭਵ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾਰਜ ੀਲਤਾ ਦਾ ਅਨਮਾਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਿਕਸੇ ਕਮ ਲਈ
ੰ
ੱ
ੁ
ੂ
ੱ
ੰ
ੰ
ਨ ਬਾਣੀ ਆ ੇ ਨ ਆਰਭ ਿਵਚ ਹੀ ਉਸਾਰ ਿਦਤਾ ਹੈ। ਸਕਲਪ ਕਰਨਾ, ਿਤਆਗਣਾ, ਸੋਚਣਾ, ਮਿਹਸੂਸ ਕਰਨਾ,
ੰ
ੱ
‘ਅਨਦੁ’ ਦੀ ਪਿਰਭਾ ਾ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਵਤਰ ਅਿਹਸਾਸ ਦੇ ਨਫ਼ਰਤ ਜ ਿਪਆਰ ਕਰਨਾ, ਿਨਰਣਾ ਕਰਨਾ, ਭੈਅ ਤੇ
ੰ
ੱ
ਪਲ ਮਨਖੀ ਮਨ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਹੁਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨ ਭਰਮ ਦੀ ਪ ਿਵਰਤੀ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਿਹਸਾਤਮਕ ਰੁਚੀਆਂ
ੁ
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ਅਲਿਕਕ ਪਲ ਦਾ ਿਸਧਾ ਸਬਧ ਮਨਖੀ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਹੈ। ਹੋਣਾ ਆਿਦ ਭਾਵ ਅਤੇ ਿਕ ਆਵ ਿਵਚ ਮਨ ਇਕ ਪ ੇਰਕ
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ੌ
ੱ
ੁ
ੱ
ੰ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨ ਪ ਮੁਖ ਰੂਪ ਿਵਚ ਮਨ ਦੇ ਸਵੇਗ ਬਣ ਕੇ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਇਸ
ੱ
(emotions) ਨਾਲ ‘ਅਨਦੁ’ ਸਾਿਹਬ ਦੀ ਿਵਆਿਖਆ ਕਾਰਜ ੀਲਤਾ ਨ ਅਸ ਮਨ ਦੀ ਿਬਰਤੀ, ਇਕਾਗਰਤਾ,
ੂ
ੰ
ੰ
ਬਹੁਤ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਿਜਸ ਨਾਲ ਅਿਧਆਤਮਕ ਭਗਤੀ, ਿਸਮਰਨ ਤ ਿਨਰਤਰ ਜਾਪ ਰਾਹ ਵੀ ਸਰੀਰ ਤੇ
ੰ
ੱ
ੁ
ਆਨਦ ਦੇ ਸਕਲਪ, ਇਸ ਦੀ ਪ ਾਪਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਤੇ ਮਨਖੀ ਮਨ ਿਵਚ ਅਨਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹ । ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ
ੰ
ੱ
ੰ
ੁ
ਸਰੀਰ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਪ ਭਾਵ ਨ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਿਵਚ ਇਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਵੇਗ ਤੇ ਿਕ ਆਵ ਵੀ ਇਸ ਿਵਚ
ੰ
ੂ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ਸਮਿਝਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਆਰਭ ਿਵਚ ਾਿਮਲ ਹਨ।
ੰ
ੰ
ੰ
ੱ
ਹੀ ਅਨਦ ਦੀ ਪ ਤੀਤੀ ਬਾਰੇ ਦਸ ਰਹੇ ਹਨ: ‘ਅਨਦੁ ਸਾਿਹਬ’ ਿਵਚ ਮਨ ਦੇ ਸਵੇਗ ਦੇ
ੱ
ੰ
ੱ
ਅਨਦੁ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ ਸਿਤਗੁਰੂ ਮੈ ਪਾਇਆ ਿਵਸਥਾਰ ਦੀ ਿਵਆਿਖਆ ਮਨਿਵਿਗਆਨਕ ਪ ਸਗ ਿਵਚ
ੰ
ਸਿਤਗੁਰੁ ਤ ਪਾਇਆ ਸਹਜ ਸੇਤੀ ਿਤਨ ਧਰਾਤਲ ਰਾਹ ਕੀਤੀ ਿਮਲਦੀ ਹੈ:-
ੰ
1
ਮਿਨ ਵਜੀਆ ਵਾਧਾਈਆ ॥ (ਓ) ਮਨ ਦਾ ਪਸ਼ੂ-ਿਵਵਹਾਰ (Animal in Mind)
ੁ
ੱ
ੱ
ਪਾਵਨ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰ ਮਨਖਾ (ਅ) ਮਨ ਦਾ ਮਨਖੀ ਿਵਵਹਾਰ (Man in Mind)
ੁ
ਮਈ - 2022 40
