Page 72 - Shabd Boond December2022
P. 72
ੰ
ਿਵਚ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸਤਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਿਵਚ ਦੀਵਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਿਵਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਦਾ ਅਿਹਮ
ੰ
ਉਹਨ ਦਾ ਿਵਆਹ ਅਿਮ ਤਸਰ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਨਰਾਇਣ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ। 1904 ਈ: ਿਵਚ ਉਹਨ ਨ ਕ ਦਰੀ
ੱ
ੰ
ੰ
ੌ
ਿਸਘ ਦੀ ਸਪੁਤਰੀ ਚਤਰ ਕਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਖਾਲਸਾ ਯਤੀਮਖਾਨਾ ਅਤੇ 1935 ਈ: ਿਵਚ ਸੂਰਮਾ ਿਸਘ
ੰ
1892 ਈ: ਿਵਚ ਉਹਨ ਨ ਵਜ਼ੀਰ ਿਸਘ ਨਾਲ ਿਮਲ ਆ ਰਮ ਦੀ ਨ ਹ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਉਦੇ ਨ ਪੂਿਰਆਂ
ੰ
ੂ
ਕੇ ਅਿਮਤਸਰ ਿਵਖੇ ‘ਵਜੀਰ ਿਹਦ ਪਸ' ਖਿਲਆ। ਭਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਰਖੀ। 1908 ਈ: ਿਵਚ ਉਹਨ ਨ ਆਪਣੇ
ੱ
ੰ
ੈ
ੰ
ੋ
ਂ
ਸਾਿਹਬ ਨ ਆਪਣੀ ਲਗਨ, ਿਮਹਨਤ ਅਤੇ ਿਸਦਕ ਿਦਲੀ ਕੁਝ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਿਮਲਕੇ ਪਜਾਬ ਐਡ ਿਸਧ ਬ ਕ ਦੀ
ੰ
ੰ
ੈ
ੰ
ੂ
ੰ
ੱ
ਸਦਕਾ ਇਸ ਪਸ ਨ ਕਾਮਯਾਬ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਨ ਹ ਰਖੀ।
ੰ
ੱ
ੱ
ੰ
ਿਸਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਰਬ ਪਖੀ ਿਵਕਾਸ, ਿਵਿਦਅਕ ਿਵਕਾਸ, ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ
ੰ
ੰ
ੇ
ੁ
ੱ
ੋ
ੱ
ੰ
ੰ
ੂ
ੂ
ੰ
ਸਮਾਿਜਕ ਿਵਕਾਸ ਦੇ ਉਦ ਨ ਮਖ ਰਖਦੇ ਹਏ ਦਸਬਰ, ਨ ਚਾਰ ਨਾਵਲ ‘ਸੁਦਰੀ’ (1898 ਈ:), ‘ਿਬਜੈ ਿਸਘ’
ੌ
ੰ
ੈ
1894 ਈ: ਿਵਚ ‘ਖਾਲਸਾ ਟਕਟ ਸਸਾਇਟੀ, ਅਿਮਤਸਰ’ (1899 ਈ:), ‘ਸਤਵਤ ਕਰ’ ਪਿਹਲਾ ਭਾਗ (1900
ੰ
ੁ
ੰ
ੁ
ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਸਾਇਟੀ ਨ ਦਸਬਰ, 1892 ਈ:) ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਭਾਗ (1927 ਈ:) ਅਤੇ ‘ਬਾਬਾ ਨਧ
ੌ
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਈ: ਿਵਚ ਡਾ: ਚਰਨ ਿਸਘ ਜੀ ਵਲ ਕਢੇ ਮਾਿਸਕ ਿਸਘ’ (1921 ਈ:) ਿਦਤੇ ਹਨ। “ਸੁਦਰੀ, ਿਬਜੈ ਿਸਘ ਅਤੇ
ੱ
ੌ
ੰ
ੱ
ੰ
'ਿਨਰਗਿਣਆਰਾ' ਨ ਆਪਣੇ ਪਤਰ ਵਜ ਅਪਣਾ ਿਲਆ। ਸਤਵਤ ਕਰ ਤ ਇਕ ਤਰ ਦੇ ਇਿਤਹਾਸਕ ਨਾਵਲ ਹਨ,
ੂ
ੁ
ੰ
ੰ
ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵ ਪਿਹਲ ਪਿਹਲ ਿਜਨ ਿਵਚ ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਨ ਬਹਾਦਰ ਿਸਘ ਤੇ
ੱ
ੁ
ਿਨਰਗਿਣਆਰਾ ਿਵਚ ਹੀ ਲੜੀਵਾਰ ਛਪਕੇ ਪਾਠਕ ਤਕ ਿਸਘਣੀਆਂ ਦੇ ਬਹਾਦਰੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਜਤ ਸਤ ਅਤੇ
ੰ
ੂ
ੰ
ੰ
ੂ
ੰ
ੁ
ਂ
ੰ
ੁ
ੋ
ਪਹਚਣੀਆਂ ਰੂ ਹਈਆ। 17 ਨਵਬਰ, 1899 ਨ ਭਾਈ ਗੁਰਿਸਖੀ ਜੀਵਨ ਨ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਿਵਚ ਪੇ ਕੀਤਾ ਹੈ
ੁ
ੱ
ੌ
ੰ
ੰ
ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਸਪਤਾਿਹਕ ਪਤਰ ‘ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ’ ਰੂ ਤੇ ਬਾਬਾ ਨਧ ਿਸਘ ਿਵਚ ਆਪ ਨ ਉਸ ਇਿਤਹਾਸਕ
ੱ
ੂ
ੰ
ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਪਕਾਿ ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨਰਥ ਖੇਤਰ ਨ ਛਡਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮ ਿਵਚ ਪ ਚਲਤ ਧਰਮ
ਪਿਹਲ ਅਕ ਿਵਚ ਇਸ ਤਰ ਸਪ ਟ ਹਦਾ ਹ। ‘ਆਪਣੀ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਿਸਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨ ਬੜਾ ਚਾ
ੇ
ੈ
ੁ
ੰ
ੰ
ੱ
ੂ
ੱ
ੰ
ੌ
ਕਮ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਇਜ਼ਤ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਅਰ ਕਮ ਦੀ ਤੇ ਸਰੇ ਟ ਧਰਮ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।"(ਵਰਤਮਾਨ
ੌ
ੰ
ੰ
ੇ
ਸਚੀ ਸਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਿਹਰ ਿਵਚ ਅਖਬਾਰ ਪਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਿਲਖਾਰੀ, ਪ ੋ: ਗੁਰਚਰਨ ਿਸਘ ਐਮ. ਏ.
ੱ
ੰ
ੰ
ਿਨਕਾਲਨ ਦੀ ਲੜ ਪਤੀਤ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਲੜ ਨ ਪਰਾ ਪਨਾ 38)। 'ਸੁਦਰੀ' ਤੇ 'ਿਬਜੈ ਿਸਘ’ ਦੋਨ ਨਾਵਲ ਦੀ
ੰ
ੂ
ੰ
ੂ
ੋ
ੋ
ੰ
ੰ
ੰ
ੈ
ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਿਨਕਿਲਆ ਹ। (ਪਜਾਬੀ ਗ ਦ ਸਖੇਪ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੈ। ਡਾ. ਗੁਪਾਲ ਿਸਘ ਦਰਦੀ ਦਾ
ੋ
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ਪਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਇਿਤਹਾਸ, ਡਾ: ਮਘਾ ਿਸਘ, ਪਨਾ 64)। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਦੇ ਨਾਵਲ ਬਾਰੇ ਕਥਨ ਹੈ, “ ਇਨ
ਿਨਰਗਿਣਆਰਾ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ ਨ ਪਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਆਦਰ ਵਾਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬੋਲੀ
ੁ
ੰ
ੱ
ੰ
ੱ
ਸਾਿਹਤਕ ਪਤਰਕਾਰੀ ਨ ਨਵ ਿਦ ਾ ਪਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਠਠ ਤੇ ਿਮਠੀ, ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸੁਆਦ ਤੀਬਰ ਤੇ ਪਲਾਟ ਦੀ
ੂ
ੁ
ੂ
ਿਨਰਗਿਣਆਰਾ ਦਆਰਾ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦੇ ਨਵ ਰਪ ਗ ਦ ਹੁਨਰੀ ਹੈ । (20ਵ ਸਦੀ ਦਾ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ,
ੰ
ੁ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਕਹਾਣੀ, ਨਾਟਕ, ਜੀਵਨੀ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਆਿਦ ਦੇ ਛਪਣ ਦੀ ਦੀਵਾਨ ਿਸਘ, ਪਨਾ 26)। ਾਇਦ ‘ਸੁਦਰੀ’ ਪਜਾਬੀ ਦੀ
ੰ
ਰਆਤ ਹਈ, ਜਦ ਿਕ ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ ਿਵਚ ਵਧਰੇ ਸਭ ਤ ਵਧ ਪੜ ੀ ਅਤੇ ਛਪੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਿਜਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ
ੂ
ੱ
ੋ
ੇ
ੁ
ੱ
ਰਚਨਾਵ ਿਸਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਦਰ ਨ ਨਾਲ ਸਬਧਤ ਤਕ ਕਈ ਐਡੀ ਨ ਛਪ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ।
ੰ
ੱ
ੱ
ਛਪਣੀਆਂ ਰੂ ਹਈਆ। ਡਾ. ਮਘਾ ਿਸਘ ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਦੀ ਪਿਹਲੀ ਕਾਿਵ-ਰਚਨਾ ‘ਰਾਣਾ
ੋ
ੰ
ਂ
ੁ
ੋ
ੰ
ੰ
ਨ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤਕ ਪਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਪਰਪਰਾ ਦਾ ਮਢੀ ਸੂਰਤ ਿਸਘ’ (1902-04) ਮਹ ਕਾਿਵ ਹੈ। ਿਜਸ ਿਵਚ
ੰ
ੰ
ੱ
ੂ
ੋ
ੰ
ਮਨਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਨ ਿਸਖ ਜਾਤੀ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਪਤਨ ਦੇ ਦੁਖ ਤ
ੱ
ੂ
ੰ
1901 ਈ: ਿਵਚ ਹ ਦ ਿਵਚ ਆਏ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਨ ਿਸਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਤਿਮਕ ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਤੁਿਲਤ
ੱ
ੰ
70 ਦਸਬਰ - 2022
ੰ
