Page 73 - Shabd Boond December2022
P. 73
ੰ
ੰ
ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ‘ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਿਸਘ’ ਪਿਹਲ ਅਿਕਤ ਕਿਵਤਾਵ ਿਵਚ ਪ ਿਕਰਤੀ ਦੇ ਿਦ ਦੇ ਬੜੇ
ੈ
ਪਿਹਲ ਟਕਟ ਦੇ ਰੂਪ ਿਵਚ ਛਪਦਾ ਿਰਹਾ ਹੈ ਅਤੇ 1919 ਮਨਮੋਹਕ ਿਚਤਰ ਪੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ‘ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ’ ਦੇ
ੱ
ੇ
ਈ: ਿਵਚ ਿਕਤਾਬੀ ਰੂਪ ਿਵਚ ਪ ਕਾਿ ਤ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪਿਹਲ ਭਾਗ ਿਵਚ ਕਿਵਤਾਵ ਕ ਮੀਰ ਦੀ ਸੁਦਰਤਾ
ੰ
ੋ
ਿਸਰਖਡੀ ਛਦ ਿਵਚ ਰਿਚਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਿਵਚ ਕ ਮੀਰ ਦੀ ਅਲਪ ਹੋ ਚੁਕੀ
ੰ
ੰ
ੱ
ਸਾਿਹਬ ਦੀ ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਸਿਭਅਤਾ ਬਾਰੇ ਹਉਕੇ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਭਾਗ ‘ਕ ਮੀਰ
ੰ
ੱ
ੂ
ੰ
ੰ
ੰ
ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਨ ਹੇਠ ਿਲਖੇ ਕਾਿਵ-ਸਗ ਿਹ ਪ ਦਾਨ ਨਜ਼ਾਰੇ’, ਿਜਵ ਨ ਤ ਹੀ ਸਪ ਟ ਹੈ, ਿਵਚ ਕ ਮੀਰ ਦੇ
ੰ
ਕੀਤੇ ਹਨ, ‘ਿਦਲ ਤਰਗ’ (1920 ਈ:), ‘ਤਰੇਲ ਤੁਪਕੇ’ ਪ ਾਿਕ ਤਕ ਿਦ ਦਾ ਵਰਨਣ ਬੜੀ ਬਾਖੂਬੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ
ੰ
ੰ
(1921 ਈ:), ‘ਮਟਰ ਹੁਲਾਰੇ’ (1922 ਈ:), ਹੈ। ਕਵੀ ਕ ਮੀਰ ਦੀ ਸੁਦਰਤਾ ਤ ਪ ਭਾਵਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨ ੂ
ੱ
‘ਿਬਜਲੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ’ (1927 ਈ.), ‘ਪ ੀਤ ਵੀਣਾ’ ਟੁਕੜੀ ਜਗ ਤ ਿਨਆਰੀ’ ਕਿਹਦਾ ਹੈ।
ੰ
ੰ
(1928 ਈ:), ‘ਕਬਦੀ ਕਲਾਈ’ (1933 ਈ:), ‘ਕਤ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਦੇ ਦੇ ਿਪਆਰ ਦਾ 'ਗਗਾ ਰਾਮ',
ੰ
ੰ
ੰ
ਮਹੇਲੀ’ (1950 ਈ:) ਅਤੇ ‘ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀਓ’ 'ਕੁਤਬ ਦੀ ਲਾਠ’ 'ਅਟਕ' 'ਅਵ ਤੀਪੁਰ ਦੇ ਖਡਰ',
ੰ
ੰ
ੰ
(1953 ਈ:)। 1955 ਈ: ਿਵਚ ਉਹਨ ਦੇ ਕਾਿਵ-ਸਗ ਿਹ 'ਿਪਜਰੇ ਿਪਆ ਪਛੀ' ਆਿਦ ਕਿਵਤਾਵ ਿਵਚ ਝਲਕਾਰਾ
ੰ
‘ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀਓ’ ਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਿਹਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਪ ਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨ ਪਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਗੁਰਮੁਖ ਿਸਘ
ੂ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਪ ਥਮ ਐਵਾਰਡ ਪ ਾਪਤ ਹੋਇਆ। ‘ਸਾਿਹਤਕ ਮੁਸਾਿਫ਼ਰ, ਹੀਰਾ ਿਸਘ ਦਰਦ, ਮੁਣ ਾ ਿਸਘ ਦੁਖੀ ਆਿਦ
ੱ
ੱ
ੱ
ਕਲੀਆਂ’(1973),’ਿਸਕ ਸਧਰ ’(1973) ਅਤੇ ਦੀ ਤਰ ਦੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਘੋਲ ਿਵਚ ਿਹਸਾ ਨਹ
‘ਆਵਾਜ਼ ਆਈ’(1974) ਕਾਿਵ ਸਗ ਿਹ ਉਹਨ ਦੀ ਮੌਤ ਿਲਆ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਿਕ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਦੀਆਂ
ੰ
ੰ
ਉਪਰਤ ਪ ਕਾਿ ਤ ਹੋਏ। ਰਚਨਾਵ ਿਵਚ ਇਨ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਤਰ ਦੇ ਿਪਆਰ ਦਾ
ੰ
ੱ
ੰ
‘ਲਿਹਰ ਦੇ ਹਾਰ’ (1921 ਈ:) ਸਗ ਿਹ ਿਵਚ ਦੋ ਵਰਨਣ ਨਹ ਿਮਲਦਾ। ਖੇਦ ਦੀ ਗਲ ਹੈ ਿਕ ਭਾਈ ਵੀਰ
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਕਾਿਵ-ਸਗ ਿਹਆਂ ‘ਤ ੇਲ ਤੁਪਕੇ’ ਅਤੇ ‘ਿਦਲ ਤਰਗ’ ਿਵਚ ਿਸਘ ਦੇ ਭਾਵ-ਸਕਲਪ ਦੇ ਖੇਤਰ ਿਵਚ ਨਾ ਹੀ ਪਜਾਬ ਤੇ
ੰ
ੱ
ਾਮਲ ਕਿਵਤਾਵ ਤ ਇਲਾਵਾ ਚਾਰ ਲਮੇਰੀਆਂ ਕਿਵਤਾਵ ਨਾ ਹੀ ਭਾਰਤ, ਆਪਣੇ ਸਮੁਚੇ ਰੂਪ ਿਵਚ ਿਕਧਰੇ ਸਾਕਾਰ
‘ਜੀਵਨ ਕੀ ਹੈ’, 'ਬੁਲਬੁਲ ਤੇ ਰਾਹੀ', 'ਪੁ ਪਾਵਤੀ- ਹੁਦਾ ਪ ਤੀਤ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੂਕਦੇ ਠੀਕ ਹਨ ਿਕ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ਚਦਰਾਵਤ', 'ਿਬਸਿਮਲ ਮੋਰ’ ਅਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ ਿਹਦੁਸਤਾਨ ਫਾੜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਫ਼ਲ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕੁਕਣਾ ਹੀ
ੰ
ਕਿਵਤਾਵ 'ਫੁਿਡਆ ਤੋਤਾ' ਅਤੇ 'ਗੁਦਾਵਰੀ ਦਾ ਗੀਤ’ ਇਸ ਗਲ ਦੀ ਸਾਖੀ ਹੈ ਿਕ ਉਹ ਆਪ ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਢਾੜੀ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ੰ
ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਸਗ ਿਹ ਿਵਚ ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਨ 56 ਨਾਲ ਹੀ ਸਬਧ ਰਖਦੇ ਹਨ। (ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਤੇ ਉਹਨ
ੰ
ੰ
ੰ
ਤੁਿਰਆਈਆਂ ਅਿਕਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਦੀ ਰਚਨਾ, ਸਤ ਿਸਘ ਸੇਖ , ਪਨਾ 216)
ੰ
ੰ
ੱ
ੱ
ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਪਿਹਲੀ ਵਾਰ ਪਜਾਬੀ ਕਿਵਤਾ ਿਵਚ ਉਹਨ ਦੀ ਕਿਵਤਾ ਦਾ ਮੁਖ ਿਵ ਾ ਅਿਧਆਤਮਕ
ੰ
ਪ ਿਕਰਤੀ ਿਚਤਰਣ ਦੀ ਲੀਹ ਤੋਰੀ। ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਦਾ ਜਗਤ ਿਵਚ ਿਵਚਰਨ ਲਈ ਪਾਠਕ ਨ ਪ ੇਰਨਾ ਦੇਣਾ ਅਤੇ
ੂ
ੰ
ੰ
ਕੁਦਰਤ ਿਪਆਰ ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ ਨ ਦੇ ਕਾਿਵ-ਸਗ ਿਹ ਮਾਰਗ ਦਰ ਨ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹ ਿਵ ਾ ਉਹਨ ਦੀ ਹਰ
ੰ
ੱ
ਿਵਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੁਦਰਤਾ ਸਬਧੀ ਅਿਕਤ ਕਿਵਤਾਵ ਕਿਵਤਾ ਿਵਚ ਪ ਤਖ ਜ ਅਪ ਤਖ ਰੂਪ ਿਵਚ ਿਵਦਮਾਨ ਹੈ।
ੱ
ੱ
ੰ
ੰ
ਿਵਚ ਪ ਿਕਰਤੀ ਦੇ ਿਦ ਸ਼ ਦੇ ਬੜੇ ਮਨਮੋਹਕ ਿਚਤਰ ਪੇਸ਼ ਪਜਾਬੀ ਕਿਵਤਾ ਨ ਰੂਪਕ ਪਖ ਆਧੁਿਨਕ ਰਗ ਰੂਪ ਦੇਣ
ੰ
ੰ
ੱ
ੱ
ੱ
ੂ
ੰ
ੰ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਪਿਹਲੀ ਵਾਰ ਪਜਾਬੀ ਿਵਚ ਉਹਨ ਨ ਸੁਚੇਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹਨ
ੰ
ਕਿਵਤਾ ਿਵਚ ਪ ਿਕਰਤੀ ਿਚਤਰਣ ਦੀ ਲੀਹ ਤੋਰੀ। ਭਾਈ ਨ ਿਜਥੇ ਲਬੀਆਂ ਕਿਵਤਾਵ ਿਲਖੀਆਂ ਉਥੇ ਛੋਟੀਆਂ-
ੰ
ਸਾਿਹਬ ਦਾ ਕੁਦਰਤ ਿਪਆਰ ‘ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ’ ਨ ਦੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਵਤਾਵ ਿਲਖ ਕੇ ਕਮਾਲ ਦੇ ਿਖਆਲ ਨ ਪ ਗਟ
ੰ
ੂ
ੰ
ੰ
ੰ
ਕਾਿਵ-ਸਗ ਿਹ ਿਵਚ ਕ ਮੀਰ ਦੀ ਸੁਦਰਤਾ ਸਬਧੀ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਿਨਰਸਦੇਹ ਉਹ ਆਧੁਿਨਕ
ੰ
ੰ
ੰ
ਦਸਬਰ - 2022 71
