Page 71 - Shabd Boond December2022
P. 71
ੰ
ੰ
ਆਧੁਿਨਕ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦੇ ਿਪਤਾਮਾ : ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ
ਦਲਜੀਤ ਰਾਏ ਕਾਲੀਆ
ੰ
ੰ
ਆਧੁਿਨਕ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦੇ ਭਾ ਾ ਅਤੇ ਸਸਿਕ ਤ ਦੇ ਿਵਦਵਾਨ ਸਨ। ਉਹ ਅਗਰੇਜ਼ੀ
ੰ
ਿਪਤਾਮਾ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਜੀ ਨ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦਾ ਵੀ ਚੋਖਾ ਿਗਆਨ ਰਖਦੇ ਸਨ। ਉਹਨ ਨ
ੱ
ੰ
ੰ
ੌ
ਆਪਣਾ ਸਾਿਹਤਕ ਜੀਵਨ ਨਾਵਲ ਪਜਾਬੀ ਿਵਚ 'ਜਗ ਮੜੌਲੀ' ਅਤੇ ' ਰਾਬ ਕਰ' ਦੀ
ੰ
ਿਲਖਣ ਨਾਲ ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਹੀਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਸਪਾਦਨਾ ਵੀ
ੰ
ੰ
ਆਧੁਿਨਕ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਿਵਚ ਕੀਤੀ। ਉਹਨ ਦੇ ਨਾਨਾ ਿਗਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਿਸਘ ਵੀ
ੰ
ਉਹਨ ਦਾ ਿਵ ੇ ਸਥਾਨ ਕਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਿਸਰਕਢ ਿਵਦਵਾਨ ਸਨ। ਿਗਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ
ੱ
ੰ
ੰ
ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਿਸਘ ਨ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰ ਦਾ ਟੀਕਾ ਿਤਆਰ
ੰ
19ਵ ਸਦੀ ਦੇ ਅਤ ਅਤੇ ਵੀਹਵ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰਭ ਿਵਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤ ਇਲਾਵਾ ਿਗਆਨੀ ਜੀ ਨ ੇਖ ਾਅਦੀ
ੰ
ੱ
ੰ
ਇਕ ਅਿਜਹੇ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਹੋਏ ਹਨ, ਿਜਹਨ ਦੀਆਂ ਦੀ ਪ ਿਸਧ ਰਚਨਾ ‘ਗੁਲਿਸਤ ’ ਤੇ ’ਬੋਸਤ ’ ਦਾ ਪਜਾਬੀ
ਪਾਈਆਂ ਲੀਹ 'ਤੇ ਆਧੁਿਨਕ ਿਲਖਾਰੀ ਤੁਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਨਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ੂ
ੁ
ੰ
ੰ
ੰ
ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਅਮੀਰ ਹੋ ਿਰਹਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਨਾ ਆਪਣੇ ਦਾਦਿਕਆਂ ਅਤੇ ਨਾਨਿਕਆਂ ਦੋਹ ਪਾਿਸਆਂ ਤ
ਿਸਰਫ਼ ਕਵੀ ਹੀ ਸਨ, ਸਗ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਟੀਕਾਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਿਹਤਕ ਰੁਚੀਆਂ ਿਵਰਸੇ ਿਵਚ ਪ ਾਪਤ ਹੋਈਆਂ। ਭਾਈ
ੰ
ੰ
ਘੇ ਵਾਰਤਕ ਿਲਖਾਰੀ ਵੀ ਸਨ। ਉਹਨ ਦੀ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਬ ਦੇ ਦਾਦਾ ਬਾਬਾ ਕਾਹਨ ਿਸਘ ਮਹਾਰਾਜਾ
ੱ
ੰ
ੱ
ੌ
ੂ
ੰ
ੰ
ਸਾਿਹਤ ਨ ਮਹਾਨ ਦੇਣ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪ ਿਸਧ ਿਵਦਵਾਨ ਰਣਜੀਤ ਿਸਘ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਕੜਾ ਮਲ ਦੀ ਵ ਿਵਚ ਸਨ,
ਦੀਵਾਨ ਿਸਘ ਿਲਖਦੇ ਹਨ, "ਨਵੀਨ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦਾ ਿਜਹਨ ਨ ਿਸਖ ਇਿਤਹਾਸ ਿਵਚ ਿਮਠਾ ਮਲ ਦੇ ਨ ਨਾਲ
ੱ
ੰ
ੱ
ੰ
ੂ
ੱ
ੰ
ੱ
ਦੂਜਾ ਕਾਲ ਵੀਹਵ ਸਦੀ ਦਾ ਕਾਲ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁਢ ਸਿਤਕਾਿਰਆ ਜ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ ਿਸਖੀ ਅਤੇ ਸਾਿਹਤਕ
ੱ
ੰ
ੂ
ੰ
ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨਾਲ ੁਰੂ ਹੁਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨ ਪੁਰਾਣੀ ਿਵਰਸਾ ਭਾਈ ਸਾਿਹਬ ਨ ਘਰ ਹੀ ਪ ਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ
ੰ
ੰ
ੂ
ਅਿਧਆਤਿਮਕ ਪਰਪਰਾ ਨ ਅਪਣਾਇਆ ਤੇ ਉਜਾਗਰ ਸਾਿਹਬ ਦੀ ਖ਼ਸੀਅਤ ਿਵਚ ਿਨਖਾਰ ਿਲਆਉਣ ਦਾ
ੰ
ੱ
ੱ
ੰ
ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਚਮੁਚ ਉਸ ਦੀ ਪਦਵੀ ਪ ਿਸਧ ਿਸਖ ਿਸਹਰਾ ਉਹਨ ਦੇ ਬਾਬਾ ਕਾਹਨ ਿਸਘ, ਿਪਤਾ ਡਾ. ਚਰਨ
ੱ
ੰ
ੰ
ਸਾਿਹਤਕਾਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਿਸਘ ਤੇ ਭਾਈ ਿਸਘ ਅਤੇ ਨਾਨਾ ਿਗਆਨੀ ਹਜਾਰਾ ਿਸਘ ਦੇ ਿਸਰ
ੰ
ਸਤੋਖ ਿਸਘ ਨਾਲ ਿਮਲਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨ ਨਾਲ ਬਝਦਾ ਹੈ।
ੱ
ੰ
ੰ
ੰ
ੱ
ਭਾਈ ਿਵ ੇ ਣ ਖੁਦ ਲਗ ਿਗਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਨ ਭਾਈ ਵੀਰ ਿਸਘ ਜੀ ਨ ਸਸਿਕ ਤ ਅਤੇ ਿਬ ਜ ਭਾ ਾ
ੰ
ੰ
ੰ
ੰ
ੂ
ੱ
ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਨ ਆਧੁਿਨਕ ਬਣਾਉਣ ਿਵਚ ਸਭ ਤ ਵਧ ਦੀ ਿਸਿਖਆ ਿਗਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਿਸਘ ਜੀ ਤ ਪ ਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ੰ
ੱ
ੱ
ਿਹਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤ ਵਧ ਪ ਿਸਧਤਾ ਪ ਾਪਤ ਉਹਨ ਨ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੌਲਵੀ
ੱ
ੱ
ੰ
ਕੀਤੀ ਹੈ। ਿਨਰਸਦੇਹ ਉਹ ਆਧੁਿਨਕ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦਾ ਪਾਸ ਮਸੀਤ ਿਵਚ ਿਸਖੇ। ਉਹਨ ਨ ਿਸਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗ ਥ
ੰ
ੰ
ੱ
ੱ
ੰ
ਮੋਢੀ ਤੇ ਿਪਤਾ ਹੈ"। (20 ਵ ਸਦੀ ਦਾ ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ, ਦਾ ਅਿਧਐਨ ਸੇਵਾ-ਪਥੀ ਸਤ ਭਗਵਾਨ ਿਸਘ ਦੀ ਦੇਖ-
ੰ
ੰ
ੰ
ਦੀਵਾਨ ਿਸਘ, ਪਨਾ 13)। ਰੇਖ ਹੇਠ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹਨ ਨ 1889 ਈ: ਿਵਚ ਿਮ ਨ
ੰ
ੰ
ਪਜਾਬੀ ਸਾਿਹਤ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸਾਿਹਤਕਾਰ ਦਾ ਸਕੂਲ ਅਿਮ ਤਸਰ ਤ ਅਠਵ ਦਾ ਇਮਿਤਹਾਨ ਪਾਸ
ੱ
ੰ
ੰ
ੱ
ਜਨਮ 5 ਦਸਬਰ, 1872 ਈ: ਨ ਅਿਮ ਤਸਰ ਦੇ ਕਟੜਾ ਕੀਤਾ। ਇਥ ਹੀ ਉਹਨ 1891 ਿਵਚ ਦਸਵ ਦਾ
ੰ
ੰ
ੂ
ੰ
ਗਰਭਾ ਿਸਘ ਿਵਚ ਡਾ. ਚਰਨ ਿਸਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਤਮ ਇਮਿਤਹਾਨ ਿਜ਼ਲ ਿਵਚ ਪਿਹਲ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹ ਕੇ ਪਾਸ
ੇ
ੰ
ੰ
ੇ
ੰ
ਕਰ ਦੀ ਕੁਖ ਹੋਇਆ। ਉਹਨ ਦੇ ਿਪਤਾ ਚਰਨ ਿਸਘ ਿਬ ਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਿਜ਼ਲ ਾ ਬੋਰਡ ਵਲ ਸੋਨ ਦਾ ਤਮਗਾ ਇਨਾਮ
ੌ
ੱ
ੰ
ਦਸਬਰ - 2022 69
