Page 14 - Untitled-1

ू
े
ु
े
े
े
ां
कालावधीत मघलासमोर कस वटकन रावहल असल. सावहत्यामध्य वजतक े
े
े
े
े
वलवहले आह त्यापक्षा हा वकल्ला अवधक मोठा असावा अस वाटल आवण
ू
ां
े
ू
े
यॎहणनच यातील वास्तव शोधन काढण्याकररता या वठकाणछॎया जगलाच सवक्षण
े
ु
ु
ां
ां
करण्यात आल. यमना नगरछॎया उपायक्ताछॎया ववनतीवऱून, वहमाचल
े
े
े
े
े
ां
े
े
ां
प्रदशातील उच्च प्रशासकीय ववभागान त्याच सहाय्य दऊ कल आवण जगलामध्य
ां
ू
वकल्ल्याचा पररसर तपासन काढण्याकररता त्याछॎयाकडील वन अवधकाऱ्याची
ु
े
े
ू
े
नमणकही कली. सरुवातीला हा वकल्ला ५०० ते ६०० एकर पररसरामध्य
े
े
े
ां
ां
े
ु
े
े
े

पसरलला असल अस वाटल होत, परत वकल्ल्याच अवशर् जगलातील

े
े
ू
े
ां
े
े
अनक टकड्ावरील ७००० एकर पक्षाही अवधक पररसरामध्य आढळन आल्यान
ां
ां
आयॎहाला चागलाच धक्का बसला. हे वास्तव स्थावनक शीख सत्सगाछॎया लक्षात
े
ु
ां
े
ू
ा
े
ु
ां
े
आणन वदल गल आवण एस.जी. गरुववदर वसग कनल (जे या पस्तकाच सह
ां
े
े
े
ां
लखक आहत) याछॎया अध्यक्षतखाली ववश्र्वस्त सस्था स्थापन करण्यात आली.
ां
े
ां
ा
ां
ै
ा
एस. जनल वसग या उत्साही शीख कायकत्यान एस गगनदीप वसग याछॎयासह
े
े
े
ा
ू
वकल्ल्याछॎया अन्वर्णाछॎया कायात सक्रीय सहभाग घतला. तसच वकल्ल्यामधन
े
े
े
ां
ां
ु
े
े
े
अनक पराव जमा कल. ज्या व्यावसावयक सस्थसोबत सामजस्य करार कला,
ा
ा
े
े
ां
त्यानी या वकल्ल्याच अवशर् ववस्तीण पररसरात आढळण्याबाबत वशक्कामोतब
ां
ां
े
े
े
कल आह. त्यानतर शीख राज्याछॎया राजधानीबाबत सशोधन करण्याकररता
र
र
लोहगढ टस्ट स्थापन करण्यात आला. या टस्टला वदल्ली स्तस्थत वारसा
ु
ां
ां
ां
े
े
र
पनरज्जीवन कपनी सोबत सलग्न करण्यात आल आह. इडीयन टस्ट फॉर
े
े
े
े
े
ां
े
े
ें
रुरल हरीटज ॲन्ड डव्हल्पमट (आय टी आर एच डी) या सस्थन कलल्या
े
ां
ां
ु
े
ू
े
सशोधनातन लोहगढाबाबत अस समजले आह की यामध्य तटबदी, बरुज,
ां
ु
ां
े
ै
खोल्या, सवनकाछॎया बराकी, टहळणी बरुज, मातीची भाडी, धार लावण्याचा
दगड, दळणाची जाती आवण धाऩॎय साठवायछॎया भल्यामोठ्या मातीछॎया कणग्या
े
ां
े
े
े
े
तसच कोरीव दगड दखील सापडल आहत. “वकल्ल्याची तटबदी रखीव दगड
ु
ां
ू
े
ां
े
े
ां
आवण चऩॎयामध्य बाधलली होती, त्यात ववटाछॎया पावडरीच वमश्रण बधक यॎहणन
े
े
े
े
े
ां
े
ां
वापरल गल होत. वकल्ल्याछॎया वभतीमध्य बाधकाम करण्याकररता वापरलल्या
े
ववटा पाच प्रकारछॎया होत्या.” अस एस. क े. वमश्रा, अध्यक्ष आयटीआरएचडी
ू
ां
ां
ु
ां
े
ा
यानी सावगतल. परातत्व सशोधनातन आियकारक वास्तववकता सामोरी आली.
े
ू
ां
ां
ां
ां
बाबा बदावसग बहादर यानी सन १७१० मध्य लोहगढाला वशखाची राजधानी
ू
े
े
े
यॎहणन घोवर्त कल आवण या वकल्ल्याचा मध्यवती भाग ७००० एकर पररसरामध्य
ै
े
ु
े
े
ा
पसरलला असल्यामळ हा जगातील सवात मोठ्या वकल्ल्यापकी एक आह.
ां
े
जव्हा आयॎही (मी स्वत: आवण गगनदीप वसग) लोहगढ वकल्ल्याछॎया
ां
ां
े
े
ां
ा
े
सदभात सत्याचा शोध घण्याचा मानस जाहीर कला तव्हा डॉ. हरवजदर वसग
ां
ां
े
ां
ां
ा
वदलगीर याना फारच आनद झाला, आवण त्यानी लगचच त्याछॎयाकडील सव
े
े
े
ां
सावहत्य आयॎहाला वदल आवण हा प्रकल्प हाती घण्यास सावगतल. आज
े
े
े
े
ा
ां
आयॎहाला आनद आह की आयॎही जनतसमोर सत्य आणण्याच आमच कतव्य
ू
ां
े
े
े
ू
ां
ां
ां
ां
ा
पण कल आह. आता इवतहासकारानी आवण सशोधकानी बदावसग बहादर
े
आवण लोहगढाबाबतचा दृष्टीकोन बदलायला हवा तसच तथाकवथत बलाढ्य
ु
ां
े
ु
े
मघल सन बाबतचा भ्रम सपष्टात यायला हवा.