Page 199 - Untitled-1
P. 199
प्रकरण १६
ं
लोहगढाच्या सवनाशानतरची परीस्लस्थती
ु
े
असां यॎहणतात की मघल सम्राट शहाजहानन लखी राय बणजाराला चार
े
े
े
ु
हजाराची मनसब प्रदान कली होती (अथर अलीन वलहीलल्या ’मघल नोवबवलटी
ां
े
ां
े
ु
ां
अडर औरगजब’ या पस्तकात एक हजाराऺून अवधक मनसबदाराची नाव
ां
े
ां
ू
ू
े
आहत, त्यामध्य डझनभर वहद राजपत, मराठा आवण इतर मनसबदाराची
े
ां
े
ां
ु
े
नाव आहत, परत यात एकही शीख राजाच नाव नाही.) यात वतळमात्रही
ां
े
ां
ां
शका नाही की लखी राय बणजारा हे प्रचड श्रीमत व्यक्ती होत; कदाचीत ते
ां
ु
े
ा
ां
त्या काळातील सवात श्रीमत व्यापारी होत. त्याचा व्यापार बल्क, बखारा,
ां
ां
े
ां
ू
े
ां
यारकद, समरकद (मध्य आवशया मधील) पासन थट श्रीलकपयत
ां
े
ां
ै
े
होता.त्याछॎयाकड जवळपास तीन लाख उट, हत्ती, घोड, गाई-बल, यॎहशी
ा
ां
े
े
े
ां
े
आवण खचर होत. या सव प्राण्याची काळजी घण्यासाठी, त्याछॎयाकड हजारो,
े
ां
ू
े
कदाचीत लाखो नोकर असतील, ज्याना बणजारा यॎहणन ओळखल जात
(बणजाराचे नोकर).
े
ां
ु
ां
ां
ै
शीख सऩॎयाछॎया पाडावानतर, ज्यात लखी राय बणजारा याच मल,
ां
ां
े
ां
ू
नातवड, पणत याचाही सामावश होता, आवण लोहगडाछॎया ववनाशानतर, या
े
ु
े
े
े
े
े
व्यापारी व्यवस्थचा भाग असलल हजारोच मनष्यबळ बकार झाल. आता ते
े
े
े
ा
े
सव कामाछॎया शोधात इकड वतकड भटकत होत. त्याचप्रमाण, यातील काही,
ां
ां
ु
ां
े
े
जे लखी राय, गरु साहीब, बदावसग याछॎयासाठी हत्यार बनवत होत ते ही
ां
ु
े
े
े
ां
बकार झाल. मघलानीही त्याना काम दण्यास नकार वदला. ते कामगार, जे
े
े
ु
े
ां
व्यापाराशी सलग्न होत, त्यातील काहीांनी स्वत:चे छोट- मोठ व्यापार सरु
ु
े
े
े
े
ां
े
े
े
कल, जस की घरो-घरी, खडया-पाडयात सामान ववकण सरु कल. त्याना
ु
े
व्यापाराचा अनभव होता. कोणत्या वठकाणी कोणता व्यवसाय करता यईल
े
ां
ु
े
े
ां
े
ां
ां
े
े
याच त्याना चागलच ज्ञान होत. त्याछॎयाकड परस भाडवल नसल्याने ते मोठया
ां
े
ां
ू
प्रमाणात व्यवसाय करु शकत नव्हत. यॎहणनच त्यानी अल्पशा भाडवलात कमी
ू
े
ू
ु
ां
े
ु
ां
े
वकमतीछॎया वस्त ववकायला सरुवात कली. ते एका खडयातन दसऱ्या खडयात
ां
ू
ां
ु
े
प्रवास करत स्थावनक लोकाछॎया छोटया मोठया गरजा परव लागल. ते लोकाना
े
ू
ू
े
े
ां
त्याछॎया गरजा ववचारुन त्या वस्त वमळवन दऊ लागल. अशा प्रकार ते
े
े
े
े
लोकवप्रय वफरत व्यापारी बनल. हजारो बणजारा यात सामील झाल. जसजस
े
ां
ू
ां
े
ू
े
ते लोकाछॎया गरजछॎया वस्त आणायला लागल, तसतस ते लोकाची गरज बनन
ू
ू
ु
ा
े
े
ु
े
े
ू
गल ववशर्त: अती दगम खडयात जे मख्य रस्त्यापासन खप दर रहात
ां
्
ां
े
असललया लोकासाठी. याचा परीणाम असा झाला की लोक त्याची वाट पाऺू
े
ू
े
ां
ां
लागल. जरी ते आत्ता, मोठया ताडया प्रमाण लाबचा पल्ला गाठ शकत
े
ु
ां
े
नव्हत, तरीही लोक त्याना बणजाराच यॎहणत. जसजसा काळ पढ सरकत
े
े
ां
े
होता, तस यॎहणी आवण वाक्क् प्रचार दखील बणजाराशी जोडल गेल े.
ां
े
ु
ां
बणजारा प्रमाणच, बहुसख्य वसकलीगर, लखी राय बणजारा, गरु
ां
ां
ां
ां
ां
साहीब आवण बदावसग याछॎयासाठी हत्यार े बनवत असत. त्याचीही सख्या मोठी
े
ां
ां
े
असल्याकारणान त्यानाही एका वठकाणी नोकरी वा कामधदा वमळण कठीण
176
